Ιστορικά και άλλα....

Ότι η Μόλιστα είναι ένας τόπος με ιστορία είναι μια κοινοτοπία ...γιατί δεν υπάρχει τόπος χωρίς ιστορία. Κι αυτή η γη που πατάμε έχει ιστορία, όπως και οι διάφορες στρώσεις του εδάφους που μελετούν οι γεωλόγοι. 

Το ερώτημα λοιπόν θα πρέπει να τεθεί διαφορετικά και θα προσπαθήσω εδώ να το θέσω σύντομα και περιεκτικά.

Έχει σήμερα για μας σημασία η ιστορία των μικρών τόπων όπως η Μόλιστα;  Κι αν ναί, ποιά είναι εκείνα τα γεγονότα που αποτελούν ορόσημα  για την εξέλιξη της περιοχής ...ή αιτίες για την απουσία της οποιασδήποτε εξέλιξης....για να το θέσω διαφορετικά.  Τι μπορούμε να διδαχτούμε από τα λάθη που έγιναν...Αλλά για να  μην το βαρύνουμε τόσο πολύ, θα παραθέσω απλώς κάποια γεγονότα για προβληματισμό και ενδεχομένως για συζήτηση. 

Για όσους γνωρίζουν, μέχρι το 1913 η Μόλιστα ανήκε στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και συγκεκριμένα στον Καζά της Κόνιτσας, που ήταν το διοικητικό κέντρο , γνωστή και ως  "Κόνιτσα....Τουρκοκόνιτσα" , λόγω προφανώς των Τούρκων που διαμέναν εκεί. Θα ήσανε τοπικοί αξιωματούχοι, δικαστές, στρατιωτικοί και λοιποί γραφειοκράτες που είναι χρειαζούμενοι. Η Μόλιστα πάλι δεν είχε Τούρκους, εχτός από κάτι στρατιώτες σε ένα φυλάκιο στο Γανναδιό (κοντά στο Σχολείο) , οι οποίοι μάλιστα δεν ήταν ενσωματωμένοι στην ζωή του χωριού και σύμφωνα με την μαρτυρία ενός ντόπιου έκαναν και θελήματα στους πλούσιους νοικοκυρέους του Γανναδιού όποτε τους εχρειάζονταν.

Οι Μολιστινοί λοιπόν , μέχρι το σωτήριον έτος 1913 ήταν ορθόδοξοι οθωμανοί υπήκοοι, το οποίο αναφερόταν έτσι και στα επίσημα έγγραφα.  Τέτοια έγγραφα ήταν τα προικοσύμφωνα, οι διαθήκες, μισθωτήρια και πάσης φύσεως συμφωνητικά και συμβόλαια ....Χαρακτηριστικό δείγμα επισυνάπτω παρακάτω, από τα ελάχιστα που βρήκα μέσα στο σπίτι μας στην Μόλιστα, το οποίο στην συνέχεια παρέδωσα στους κληρονόμους του, δεδομένου ότι είχε για αυτούς μεγαλύτερη συναισθηματική αξία.

Πρόκειται για μια διαθήκη όπου αναφέρεται ότι ο τάδε είναι ορθόδοξος οθωμανός υπήκοος....επάγγελμα κτίστης  -τι πρωτότυπον στην Μόλιστα να είναι κάποιος κτίστης :)- και άλλες λεπτομέρειες της προσωπικής και οικογενειακής του ζωής και απο κάτω η σφραγίδα των μουχρταροδημογερόντων , που μάλλον είναι οι αρχές της Κοινότητος στα οθωμανικά χρόνια. Πρόκειται για ιδιωτικό έγγραφο που ο συντάξας δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να το περιβάλλει με συμβολαιογραφική πράξη , πράγμα συνηθισμένο, αφού φαντάζομαι ότι ισχύαν και προφορικές συμφωνίες τις οποίες πολλές φορές οι ντόπιοι επικαλούνται μέχρι σήμερα όταν υπάρχουν διαφορές. Ο λόγος των ανθρώπων είχε άλλη βαρύτητα και μπορούσε κάποιος να τον επικαλεστεί και μετά τον θάνατό του (λ.χ. ο μακαρίτης πριν πεθάνει είχε πει...κλπ).

Θα αποφύγω εδώ συγκρίσεις με αυτά που ισχύουν σήμερα και τα κούφια λόγια και τις ανέσωτες υποσχέσεις που έχει γεμίσει η ζωή μας. Όχι βέβαια ότι και τότε ήταν άγιοι, αλλά η συνθήκες ήταν τέτοιες που οι άνθρωποι έπρεπε επιδεικνύουν υπευθυνότητα απένταντι  τόσο στους οικείους τους, όσο και προς την κοινότητα. Μην ξεχνάμε ότι ίσχυε η ενδογαμία και έως έναν βαθμό και ένα είδος ιδιότυπης μητριαρχίας...Οι γυναίκες έκαναν και για πρακτικούς λόγους κουμάντο στα νοικοκυριά, εφόσον οι άντρες έκαναν επαγγέλματα μαστορικά, εμπορικά ή ως μεταφορείς (κερατζήδες) , οπότε έλειπαν για μεγάλα διαστήματα από το σπίτι.

Η γυναίκες εκτός από τα σπίτια  κρατούσαν τα χωράφια , τα αμπέλια και γενικώς φρόντιζαν για την πρωτογενή παραγωγή σε τρόφιμα που ήταν αναγκαία τότε. Αλλά για αυτά έχω μιλήσει εδώ.  Οι ασχολίες αυτές ήσαν άμεσα συνδεδεμένες με τους καθημερινούς ρυθμούς και το εορτολόγιο. Ο θερισμός, ο τρύγος, τα αλώνισματα ήταν στοιχεία της καθημερινότητας μιας κοινότητας που είχε προσαρμοστεί σε ένα όχι και τόσο φιλόξενο ορεινό περιβάλλον.

Τα συγγενολόγια, οι επιμιξίες, οι κουμπαριές  ήταν στοιχεία μιας ευρύτερης οργάνωσης της ζωής , αλλά και του τρόπου βιοπορισμού. Κάποιοι είχαν το "έχοντο" , όπως λένε και στην Μόλιστα, είχαν ταξιδέψει στην Αίγυπτο ή στο Βουκουρέστι και έκαναν περιουσίες και λίρες σε μασούρια.  Λίρες οθωμανικές, όπως γράφει και το παραπάνω κληρονομητήριο, αφού μόνον ο χρυσός θεωρούνταν ασφαλές μέσον αποθησαύρισης. Άλλοι πάλι κινούνται στους καθημερινούς ρυθμούς της επιβίωσης με περιορισμένα μέσα, μεροδούλι - μεροφάι, ή όπως το είχε διατυπώσει χαρακτηριστικά κάποιος : "Τότε δουλεύαμε για να τρώμε με όρεξη" , που ερμηνεύει την απουσία αποταμίευσης στην ίδια την Μόλιστα μέχρι το 1960, οπότε έφυγαν και οι τελευταίοι κάτοικοι  για την Αθήνα ή προς τα μεγάλα μεταστευτικά κέντρα (Γερμανία, Αμερική , Αυστραλία).

Κατά τ'άλλα , η απελευθέρωση της Ηπείρου από τους Οθωμανούς το 1913, μετά την Θεσσαλονίκη, μπορώ να πω ότι περιέπλεξε περισσότερο τα πράγματα αφού, περιχαράκωσε μέσα σε σύνορα αυτό που αποτελούσε πριν μια τεράστια γεωγραφική περιοχή δράσης εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν θέλω να είμαι απόλυτος, αλλά νομίζω ότι μετά το 1913 ξεκίνησε και μια διαδικασία παρακμής των Κοινοτήτων όπως της γνωρίζαμε πριν, παρακμή που σχετίζεται τόσο με την ανάπτυξη των διαφόρων εθνικισμών  (όσο και με την εγκαθίδρυση διαφόρων κομμουνιστικών καθεστώτων σε άλλες χώρες) που είχαν ως αποτέλεσμα το ξερίζωμα των Ρωμιών από τα μεγάλα κέντρα της διασποράς της εποχής (Κάϊρο, Βουκουρέστι, Οδησσός για να αναφέρω κάποια έτσι ενδεικτικά).

Θα επανέλθω όμως σύντομα και με άλλα άρθρα και σκέψεις για την ιστορία της Μόλιστας.