Από χρόνια λόγω και της καταγωγής μου από την Πίνδο ακούω για τα βλάχικα και εκατέρωθεν επιχειρήματα για το αν είναι γλώσσα ή ιδίωμα. Αφορμή όμως για να γράψω γι'αυτό στάθηκε ένα παλιό βίντεο που είδα στο Youtube
Μην έχοντας ασχοληθεί ιδιαίτερα με τη συγκεκριμένη γλώσσα, αφού δεν την μιλώ ο ίδιος, έκανα ένα σχόλιο στο συγκεκριμένο βίντεο σε αυτό που θεωρούσα ότι δεν είναι παρά μια άποψη απομείωσης και ευνουχισμού μιας γλώσσας, που υπήρξε κάποτε πλήρως λειτουργική για τις ανάγκες της επικοινωνίας μιας μεγάλης κοινότητας, σε κάτι που δεν είναι παρά μια ουδέτερη άποψη , εν πολλοίς ποτισμένη από κρατική ιδεολογία και ένα διφορούμενο παρελθόν που είχε να κάνει με την στάση κάποιων βλάχων στην διάρκεια την κατοχής...
Αλλά δεν νομίζω να σας έδωσα να καταλάβετε σε τί αναφέρομαι. Όπως είναι γνωστό η Ελλάδα ως γεωγραφικός χώρος δέχτηκε ανά τους αιώνες πολλούς και ποικίλλους πληθυσμούς που επέλασαν από βορρά , ανατολή, νότο και δύση ακόμα. Ούνοι , Άραβες, Γότθοι , Σλαύοι, Νορμανδοί, Άβαροι και Σελτζούκοι είναι ένα δείγμα από αυτούς που θυμάμαι και σίγουρα δεν είναι οι μόνοι. Όλοι αυτοί μιλούσαν την γλώσσα τους και δεν τους ήρθε έξαφνα και ως δια μαγείας να μάθουν την ελληνική από την στιγμή που πάτησαν το πόδι τους στον Ελλαδικό χώρο.
Άλλωστε ποιός γνωρίζει την καταγωγή του 10 γενιές πίσω ας πούμε. Σπάνια...Ξέρω παράδειγμα ότι ο προπάππος μου ήταν από την Τραπεζούντα, το όνομά του και κάποιες άλλες λεπτομέρειες. Κι ως εκεί, κι ούτε άκουσα ποτέ απο συγγενείς να ασχοληθούν με κάποιον προγονό μας παλαιότερο. Θέλω να πω ότι είναι πολύ πιθανό να υπήρξαν εντός αυτής της γενεαλογικής γραμμής και άνθρωποι που να ήταν άλλης εθνοτικής καταγωγής, ιδίως εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ήταν ένα αμάλγαμα εθνών και θρησκειών.
Και για να έρθω στην Βλαχική ή Αρομουνική γλώσσα ..θα ήθελα πολύ να πιστέψω ότι αυτό το πράγμα κρατάει από την αρχαία Ελλάδα και προέρχεται απευθείας από την Δήμωδη Λατινική γλώσσα, όπως όπου ο πληθυσμός αυτός αφομοίωσε την δημώδη λατινική γλώσσα και έκτοτε (σε ένα διάστημα πάνω απο 1000 χρόνια) εξελίχθηκε σε αυτό που είναι σήμερα. Η γλώσσα αυτή δεν γραφόταν ποτέ - αλλά αυτό συνδέονταν και με το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ επίσημη γλώσσα. Αλλά ούτε αυτό όμως είναι πειστικό επιχείρημα για το αν πρόκειται για γλώσσα ή ιδίωμα.
Τελούσε λέει υπό τον ασφυκτικό κλειό της Ελληνικής γλώσσας ...Πότε; το 1200, το 1300 ή τον 21ο αιώνα. Και που; στον Μοριά, στην Μακεδονία ή στο Βουκουρέστι; Εξηγήστε μας παρακαλώ γιατί από τον ουρανό αποκλείεται να κατέβηκε. Δηλαδή αν οι Βυζαντινοί επέβαλλαν ως εκκλησιαστική γλώσσα την ελληνική, οι άνθρωποι δεν έπαψαν να μιλούν την γλώσσα που μιλούσαν πάντα μέσα στις κοινότητές τους. Γιατί οι Βλάχοι εξ'όσων γνωρίζω ήταν πάντα δίγλωσσοι, όπως και οι αρβανίτες που διέμεναν στην Ελληνική επικρατεία.
Το ίδιο φαντάζομαι ίσχυε για τους Έλληνες του Πόντου, που πολλοί απ'αυτούς μιλούσαν και Τούρκικα αφού ήταν η επίσημη γλώσσα και η γλώσσα της διοίκησης στη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η διγλωσσία ήταν σε ένα βαθμό υποχρεωτική αφού έπρεπε να έρθεις σε επαφή με τον άλλον και να διεκπεραιώσεις κάποια πράγματα στην γλώσσα του.
Δηλαδή έχουμε π.χ. ένα ιδίωμα που δεν είναι γραπτό εξ'όσων λέγεται, αν και στην πλειονοτητά τους όλες οι ρομανικές γλώσσες γράφονται σήμερα ακόμα και αυτές οι μειονοτικές της Γαλλίας, της Ιταλίας ή της Ισπανίας ...Γιατί γράφονται άραγε; Γιατί πολύ απλά οι άνθρωποι θέλουν να εκφράζονται στην γλώσσα της παράδοσής τους και γραπτώς. Και το δικαίωμά τους αυτό έχει κατωχυρωθεί ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα στις διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες.
Ποιόν προστατεύουμε λέγοντας ότι η βλαχική δεν είναι γλώσσα. Ρίξτε μια ματιά στην Αρομουνική Βικιπαίδεια. ....κι ως εκ του θαύματος βλέπουμε εκεί πάνω από 60.000 άρθρα σε μια γλώσσα που δεν γράφεται και ο συμπαθέστατος κατά τ'άλλα κύριος στο βίντεο που είδαμε λέει ότι δεν είναι γλώσσα. Δεν ξέρω αν είναι προπαγάνδα κάποιων από την Γαλλία, αν υπάρχουν σκοτεινοί κύκλοι ή συνωμοσίες. Στέκομαι μόνον στο επιχείρημα αν η βλαχική είναι γλώσσα ή ιδιώμα και αυτό εξετάζω και μόνον.
Δύο τινά συμβαίνουν εδώ ...
Για να πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, ας εξετάσουμε ποιά είναι η διαφορά της γλώσσας και του ιδιώματος; Και για να το δούμε αυτό ας πάρουμε κατ'αρχάς τον ορισμό του ιδιωμάτος από το αγγλικό άρθρο της Βικιπαίδειας:
"Στην γλωσσολογία ιδιώματα θεωρούνται σχήματα λόγου που αντιδιαστέλλονται στην αρχή της συνθετικότητας, αφού το ζήτημα παραμένει υπό αμφισβήτηση. O John Saeed ορίζει το “ιδίωμα” ως σύμφυση λέξεων που προσκολλήθηκαν μεταξύ τους μέχρι να μεταμορφωθούν σε έναν απολιθωμένο γλωσσικό όρο. Αυτή η σύμφυση — λέξεις που συχνά χρησιμοποιούνται σε μια ομάδα — επανακαθορίζει κάθε στοιχείο της λεξικής ομάδας και γίνεται μια ιδιωματική έκφραση."
Τι μας λέει ο Ποιητής; Πολύ απλά ότι το ιδιώμα είναι μια παραξενιά, ένας τρόπος μιας ομάδας μέσα σε μια γλώσσα και σε καμία περίπτωση μια γλώσσα per se.....Είναι κάτι γραφικό, μια καρικατούρα, ο αυθορμητισμός της καθημερινότητας, η γκλίτσα που κουβαλά κάποιος μαζί του στην πλατεία Συντάγματος...Όλα αυτά τα γραφικά και λαογραφικά εκπέμπουν μια συμπάθεια, του ίδιου είδους όπως αυτή που επέδειξαν προς τους ιθαγενείς οι κατακτητές τους. Είναι άραγε αυτό που θέλουν για τον πολιτισμό των γονιών τους οι φίλοι μας οι Βλάχοι; Δε νομίζω...
Βέβαια τα υβριστικά σχόλια που δέχτηκα στο Youtube από κάποιους υπερπατριώτες βλάχους που θάβουν τον ίδιο τον πολιτισμό των προγόνων τους στο όνομα μιας ακατανόητης για μένα εθνικής καθαρότητας και για να μην κάνουμε τάχα μου πλάτες στους Ρουμάνους που εγείρουν μειονοτικά ζητήματα στην Ελλάδα.
Οι βλάχοι δηλαδή των Σκοπίων , της Αλβανίας, της Σερβίας και δεν ξέρω εγώ ποιών άλλων χωρών είναι φυλετικά κάτι άλλο από τους εντός Ελλάδος....λες και ο γεωγραρικός χώρος της Ρούμελης στο Βυζάντιο και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ένα στεγανό που επέτρεπε να διαμορωθούν φυλετικές ομάδες με κοινή γλώσσα αλλά διαφορετική φυλετική καταγωγή. Η απουσία επιχειρημάτων που να αντέχουν έστω και στον απλούστερο λογικό κανόνα σκεπάζεται εδώ από κραυγές και φληναφήματα για αρχαίους, δωριείς και άλλα εντυπωσιακά.
Λυπάμαι που θα το πω , αλλά η όλη επιχειρηματολογία μου φαίνεται αστεία. Ούτε πρόκειται να μπω σε αντιπαράθεση χουλιγκανικού τύπου με όσους βλέπουν σκοπιμότητες πίσω από τις απόψεις μου.
Δεν είμαι βλάχος, αλλά τα ευρύτερα πολιτιστικά ζητήματα που έχουν να κάνουν με τον λαϊκό πολιτιμό και την γλώσσα δεν νομίζω ότι αποκλειστικό προνόμιο διαχείρισης από τους εν Ελλάδι Βλάχους. Ούτε ιδιοκτησία των πολιτιστικών τους Συλλόγων. Είναι ευρύτερα ζητήματα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που για όσους ενδιαφέρονται να διατηρηθεί τόσο η γλώσσα όσο και η κουλτούρα δεν μπορούν να μένουν προσκολλημένοι σε κοντόφθαλμες και φοβικές προσεγγίσεις.
Ειδάλλως θα μείνουν ουραγοί σε σχέση με όλους αυτούς που ήδη ξεκίνησαν να γράφουν την ιστορία τους.
Αλλά δεν νομίζω να σας έδωσα να καταλάβετε σε τί αναφέρομαι. Όπως είναι γνωστό η Ελλάδα ως γεωγραφικός χώρος δέχτηκε ανά τους αιώνες πολλούς και ποικίλλους πληθυσμούς που επέλασαν από βορρά , ανατολή, νότο και δύση ακόμα. Ούνοι , Άραβες, Γότθοι , Σλαύοι, Νορμανδοί, Άβαροι και Σελτζούκοι είναι ένα δείγμα από αυτούς που θυμάμαι και σίγουρα δεν είναι οι μόνοι. Όλοι αυτοί μιλούσαν την γλώσσα τους και δεν τους ήρθε έξαφνα και ως δια μαγείας να μάθουν την ελληνική από την στιγμή που πάτησαν το πόδι τους στον Ελλαδικό χώρο.
Άλλωστε ποιός γνωρίζει την καταγωγή του 10 γενιές πίσω ας πούμε. Σπάνια...Ξέρω παράδειγμα ότι ο προπάππος μου ήταν από την Τραπεζούντα, το όνομά του και κάποιες άλλες λεπτομέρειες. Κι ως εκεί, κι ούτε άκουσα ποτέ απο συγγενείς να ασχοληθούν με κάποιον προγονό μας παλαιότερο. Θέλω να πω ότι είναι πολύ πιθανό να υπήρξαν εντός αυτής της γενεαλογικής γραμμής και άνθρωποι που να ήταν άλλης εθνοτικής καταγωγής, ιδίως εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ήταν ένα αμάλγαμα εθνών και θρησκειών.
Και για να έρθω στην Βλαχική ή Αρομουνική γλώσσα ..θα ήθελα πολύ να πιστέψω ότι αυτό το πράγμα κρατάει από την αρχαία Ελλάδα και προέρχεται απευθείας από την Δήμωδη Λατινική γλώσσα, όπως όπου ο πληθυσμός αυτός αφομοίωσε την δημώδη λατινική γλώσσα και έκτοτε (σε ένα διάστημα πάνω απο 1000 χρόνια) εξελίχθηκε σε αυτό που είναι σήμερα. Η γλώσσα αυτή δεν γραφόταν ποτέ - αλλά αυτό συνδέονταν και με το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ επίσημη γλώσσα. Αλλά ούτε αυτό όμως είναι πειστικό επιχείρημα για το αν πρόκειται για γλώσσα ή ιδίωμα.
Τελούσε λέει υπό τον ασφυκτικό κλειό της Ελληνικής γλώσσας ...Πότε; το 1200, το 1300 ή τον 21ο αιώνα. Και που; στον Μοριά, στην Μακεδονία ή στο Βουκουρέστι; Εξηγήστε μας παρακαλώ γιατί από τον ουρανό αποκλείεται να κατέβηκε. Δηλαδή αν οι Βυζαντινοί επέβαλλαν ως εκκλησιαστική γλώσσα την ελληνική, οι άνθρωποι δεν έπαψαν να μιλούν την γλώσσα που μιλούσαν πάντα μέσα στις κοινότητές τους. Γιατί οι Βλάχοι εξ'όσων γνωρίζω ήταν πάντα δίγλωσσοι, όπως και οι αρβανίτες που διέμεναν στην Ελληνική επικρατεία.
Το ίδιο φαντάζομαι ίσχυε για τους Έλληνες του Πόντου, που πολλοί απ'αυτούς μιλούσαν και Τούρκικα αφού ήταν η επίσημη γλώσσα και η γλώσσα της διοίκησης στη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η διγλωσσία ήταν σε ένα βαθμό υποχρεωτική αφού έπρεπε να έρθεις σε επαφή με τον άλλον και να διεκπεραιώσεις κάποια πράγματα στην γλώσσα του.
Δηλαδή έχουμε π.χ. ένα ιδίωμα που δεν είναι γραπτό εξ'όσων λέγεται, αν και στην πλειονοτητά τους όλες οι ρομανικές γλώσσες γράφονται σήμερα ακόμα και αυτές οι μειονοτικές της Γαλλίας, της Ιταλίας ή της Ισπανίας ...Γιατί γράφονται άραγε; Γιατί πολύ απλά οι άνθρωποι θέλουν να εκφράζονται στην γλώσσα της παράδοσής τους και γραπτώς. Και το δικαίωμά τους αυτό έχει κατωχυρωθεί ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα στις διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες.
Ποιόν προστατεύουμε λέγοντας ότι η βλαχική δεν είναι γλώσσα. Ρίξτε μια ματιά στην Αρομουνική Βικιπαίδεια. ....κι ως εκ του θαύματος βλέπουμε εκεί πάνω από 60.000 άρθρα σε μια γλώσσα που δεν γράφεται και ο συμπαθέστατος κατά τ'άλλα κύριος στο βίντεο που είδαμε λέει ότι δεν είναι γλώσσα. Δεν ξέρω αν είναι προπαγάνδα κάποιων από την Γαλλία, αν υπάρχουν σκοτεινοί κύκλοι ή συνωμοσίες. Στέκομαι μόνον στο επιχείρημα αν η βλαχική είναι γλώσσα ή ιδιώμα και αυτό εξετάζω και μόνον.
Δύο τινά συμβαίνουν εδώ ...
- Ή δεν βλέπουμε και δεν ακούμε καλά και γενικώς δεν καταλαβαίνουμε τι μας γίνεται.
- Ή κάτι δεν στέκει σε όλα αυτά...
Για να πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, ας εξετάσουμε ποιά είναι η διαφορά της γλώσσας και του ιδιώματος; Και για να το δούμε αυτό ας πάρουμε κατ'αρχάς τον ορισμό του ιδιωμάτος από το αγγλικό άρθρο της Βικιπαίδειας:
"Στην γλωσσολογία ιδιώματα θεωρούνται σχήματα λόγου που αντιδιαστέλλονται στην αρχή της συνθετικότητας, αφού το ζήτημα παραμένει υπό αμφισβήτηση. O John Saeed ορίζει το “ιδίωμα” ως σύμφυση λέξεων που προσκολλήθηκαν μεταξύ τους μέχρι να μεταμορφωθούν σε έναν απολιθωμένο γλωσσικό όρο. Αυτή η σύμφυση — λέξεις που συχνά χρησιμοποιούνται σε μια ομάδα — επανακαθορίζει κάθε στοιχείο της λεξικής ομάδας και γίνεται μια ιδιωματική έκφραση."
Τι μας λέει ο Ποιητής; Πολύ απλά ότι το ιδιώμα είναι μια παραξενιά, ένας τρόπος μιας ομάδας μέσα σε μια γλώσσα και σε καμία περίπτωση μια γλώσσα per se.....Είναι κάτι γραφικό, μια καρικατούρα, ο αυθορμητισμός της καθημερινότητας, η γκλίτσα που κουβαλά κάποιος μαζί του στην πλατεία Συντάγματος...Όλα αυτά τα γραφικά και λαογραφικά εκπέμπουν μια συμπάθεια, του ίδιου είδους όπως αυτή που επέδειξαν προς τους ιθαγενείς οι κατακτητές τους. Είναι άραγε αυτό που θέλουν για τον πολιτισμό των γονιών τους οι φίλοι μας οι Βλάχοι; Δε νομίζω...
Βέβαια τα υβριστικά σχόλια που δέχτηκα στο Youtube από κάποιους υπερπατριώτες βλάχους που θάβουν τον ίδιο τον πολιτισμό των προγόνων τους στο όνομα μιας ακατανόητης για μένα εθνικής καθαρότητας και για να μην κάνουμε τάχα μου πλάτες στους Ρουμάνους που εγείρουν μειονοτικά ζητήματα στην Ελλάδα.
Οι βλάχοι δηλαδή των Σκοπίων , της Αλβανίας, της Σερβίας και δεν ξέρω εγώ ποιών άλλων χωρών είναι φυλετικά κάτι άλλο από τους εντός Ελλάδος....λες και ο γεωγραρικός χώρος της Ρούμελης στο Βυζάντιο και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ένα στεγανό που επέτρεπε να διαμορωθούν φυλετικές ομάδες με κοινή γλώσσα αλλά διαφορετική φυλετική καταγωγή. Η απουσία επιχειρημάτων που να αντέχουν έστω και στον απλούστερο λογικό κανόνα σκεπάζεται εδώ από κραυγές και φληναφήματα για αρχαίους, δωριείς και άλλα εντυπωσιακά.
Λυπάμαι που θα το πω , αλλά η όλη επιχειρηματολογία μου φαίνεται αστεία. Ούτε πρόκειται να μπω σε αντιπαράθεση χουλιγκανικού τύπου με όσους βλέπουν σκοπιμότητες πίσω από τις απόψεις μου.
Δεν είμαι βλάχος, αλλά τα ευρύτερα πολιτιστικά ζητήματα που έχουν να κάνουν με τον λαϊκό πολιτιμό και την γλώσσα δεν νομίζω ότι αποκλειστικό προνόμιο διαχείρισης από τους εν Ελλάδι Βλάχους. Ούτε ιδιοκτησία των πολιτιστικών τους Συλλόγων. Είναι ευρύτερα ζητήματα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που για όσους ενδιαφέρονται να διατηρηθεί τόσο η γλώσσα όσο και η κουλτούρα δεν μπορούν να μένουν προσκολλημένοι σε κοντόφθαλμες και φοβικές προσεγγίσεις.
Ειδάλλως θα μείνουν ουραγοί σε σχέση με όλους αυτούς που ήδη ξεκίνησαν να γράφουν την ιστορία τους.
Αναρτήσεις
